W trakcie trwania ciąży w organizmie kobiety zachodzi szereg zmian, których celem jest zapewnienie odpowiednich warunków do rozwoju i wzrastania płodu. Największe zmiany adaptacyjne obejmują układ mięśniowo – więzadłowy i kostno – stawowy.
Najbardziej widoczną zmianą jest znaczny przyrost masy ciała, przez który dochodzi do zmian w układzie ruchu. Całkowity wzrost masy ciała powinien wynosić od 5 do 18 kg, w zależności od wagi matki sprzed ciąży.
| Przedciążowe BMI [kg/m2] | Przyrost masy ciała w czasie ciąży [kg] |
| Niedowaga (BMI < 18,5) | 12,5 – 18 |
| BMI w normie (18,5 – 24,9) | 11,5 – 16 |
| Nadwaga (25 – 29,9) | 7 – 11,5 |
| Otyłość (BMI > 30) | 5 – 9 |
Przyrost masy ciała nie jest regularny w czasie trwania całego okresu ciąży. Jeśli w pierwszym miesiącu ciąży kobiecie dokuczają silne nudności i wymioty waga może spaść. Później dochodzi do wzrostu masy ciała. W I trymestrze kobieta przybiera na wadze ok 10% całkowitego przyrostu wagi podczas ciąży, w II trymestrze ok. 50 – 60 %, natomiast w III trymestrze ok 30 – 40 % całkowitego przyrostu. Na ogólny przyrost masy ciała w ciąży składają się: dziecko, rosnąca macica, powiększające się piersi, zwiększająca się objętość krwi krążącej, łożysko, wody płodowe. Znaczny przyrost wagi zmienia statykę ciała, zwiększając obciążenie kręgosłupa i kończyn dolnych.
W drugiej połowie ciąży pojawić się mogą obrzęki, szczególnie w okolicy nóg i rąk, co spowodowane jest zatrzymywaniem się wody w organizmie. Najczęściej dokuczają one pod koniec dnia, nasilić je mogą wysiłek fizyczny oraz wysokie temperatury. Znikają po odpoczynku nocnym.
Zmianie ulega postawa przyszłej mamy. Obręcz barkowa zaokrągla się, łopatki ustawiają się w protrakcji, pogłębia się lordoza szyjna i lędźwiowa. W stawach kolanowych mogą pojawić się przeprosty, zmienia się wzorzec chodu na chód na szerokiej podstawie. Wszystkie te zmiany mają na celu wyrównanie braku równowagi ciała, która spowodowana jest przesunięciem się środka ciężkości ciała o 2 cm do przodu. Kobieta przyjmuje przeprostowaną pozycję, pogłębia się lordoza lędźwiowa, co skutkuje wzmożeniem napięcia w mięśniach tej okolicy kręgosłupa, może dojść do podrażnienia nerwu kulszowego. Dlatego większość ciężarnych doświadcza bólu dolnej części pleców. Nadmiernemu napięciu i skróceniu ulegają mięśnie zginacze bioder oraz mięśnie piersiowe, a rozciągnięciu mięśnie brzucha, pośladków, szyi i górnej części pleców. Rozluźnieniu ulegają więzadła ciała, co powoduje zmniejszenie stabilności stawów. Układ mięśniowy musi wykonywać zwiększoną pracę, co łatwo doprowadza do zmęczenia i kurczu mięśni. Podczas siedzenia może pojawić się dyskomfort związany z tkliwością kości guzicznej.
Również klatka piersiowa zmienia się, jej obwód wzrasta o ok. 5 – 7 cm, na skutek rozluźnienia przyczepów międzyżebrowych. Przepona unosi się o ok. 4 cm, przez co zmniejsza się całkowita pojemność płuc. W III trymestrze ciąży mogą pojawić się trudności z oddychaniem i kłucie w okolicy podżebrowej. Dno miednicy, by pomieścić rosnący płód, obniża się o ok 2,5 cm. Progesteron powoduje rozluźnienie mięśni dna miednicy, które objawiać się może nietrzymaniem moczu.
W okolicach 35 tygodnia ciąży wydłużeniu i poszerzeniu ulega przednia ściana brzucha. Mięsień prosty brzucha może wydłużyć się nawet o ok. 15 cm, a jego brzuśce mięśniowe rozchodzą się na boki.
Rozluźnieniu i większej podatności na rozciąganie ulega tkanka chrzęstna i kostna. Dotyczy to przede wszystkim chrząstek międzykręgowych, chrząstki spojenia łonowego (co doprowadza do jego rozejścia i bólu) i stawów krzyżowo – biodrowych. Miednica poszerza się o kilka centymetrów w wymiarze poprzecznym.
Dziękuję, że ze mną jesteś.
Z.V.
Piśmiennictwo:
- Institute of Medicine. Weight gain during pregnancy: reexamining the guidelines. Washington DC, 2009
- Urtnowska K, Bułatowicz I, Radzimińska A, Woźniak M, Wiśniewski J, Zukow W; Fizjologiczne zmiany w układzie ruchu ciężarnej oraz związane z tym dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowo – krzyżowego – badanie stopnia odczuwania bólu kręgosłupa w trakcie prawidłowo przebiegającej ciąży. Formerly Journal of Health Sciences. ISSN 1429-9623 / 2300-665X. Archives 2011 – 2014
- Mohamed Nabih EL Gharib, Amro D Aglan; Changes in Skeletal System during Pregnancy; 2018
- Natsuko O, Nobuhiro K, Mitoshi A, Masako Y; Spinal curvature and characteristics of postural change in pregnant women; 2012